Przegląd rodzajów Brachyopa Meigen, 1822 i Hammerschmidtia Schummel, 1834 (Diptera: Syrphidae) w Polsce Author Mielczarek, Łukasz Author Żóralski, Robert Author Trzciński, Paweł text Dipteron 2019 Oxford, England 2019-12-22 35 4 140 177 http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.3585989 journal article 10.5281/zenodo.3585989 1895-4464 Brachyopa dorsata ZETTERSTEDT , 1837 MATERIAŁ : ( 98 ♂♂ , 23 ♀♀ ). Pobrzeża Południowobałtyckie . Gdynia-Redłowo: Polanka Redłowska [ CF44 ], 28 IV 2009 , 1 ♂ , leg. JKK, coll. RŻ ( ŻÓRALSKI et KOWALCZYK 2017), 3 V 2009 , 3 ♂♂ , 2 ♀♀ , leg. JKK, coll. RŻ ( ŻÓRALSKI et KOWALCZYK 2017), 8 V 2009 , 1 ♂ , leg. JKK, coll. RŻ ( ŻÓRALSKI et KOWALCZYK 2017, jako B. panzeri ), 8 V 2009 , 3 ♂♂ , leg. JKK, coll. RŻ ( ŻÓRALSKI et KOWALCZYK 2017), 29 IV 2016 , 1 ♂ , leg. JKK, coll. RŻ ( ŻÓRALSKI et KOWALCZYK 2017); Wejherowo : szpital, w łęgu na leżących gałęziach brzozy Betula [ CF25 ], 29 IV 2016 , 2 ♂♂ , leg. RŻ; PK Mierzei Wiślanej : Przebrno [ CF92 ], 5 V 2016 , 1 ♂ , leg. RŻ; PK Mierzei Wiślanej : Krynica Morska , „Wielbłądzi Garb” [ DF02 ], 7 V 2016 , 1 ♂ , leg. ŁM; Rez. Kępa Redłowska [ CF44 ], 14 V 2016 , 1 ♀ , leg. JKK, coll. RŻ ( ŻÓRALSKI et KOWALCZYK 2017), 14 V 2016 , 2 ♂♂ , na leżących w podszycie lasu konarach brzozowych Betula , leg. RŻ ( ŻÓRALSKI et KOWALCZYK 2017); Gdynia- Redłowo : las za kortami Arki [ CF44 ], 23 V 2017 , 2 ♂♂ , leg. JKK, coll. RŻ. Pojezierza Południowobałtyckie . Górznieńsko- Lidzbarski PK : Czarny Bryńsk n. Brynicą [ DD19 ], 3 V 1996 , 1 ♂ , leg. K. SZPILA , coll. ŁM; Brudzeński PK : rez. Brudzeńskie Jary [ CD93 ], 6 V 1997 , 1 ♂ , leg. JKK, coll. MPUŁ ( ABRASZEWSKA-KOWALCZYK et AL . 2002); Wielkopolski PN : o.o.ś Trzcielińskie 144 Bagno, żółte miski [ XT 19], 10 V 2006 , 1 ♂ , leg. PT, 23 IV 2007 , 2 ♂♂ , 1 ♀ , leg. PT; Wielkopolski PN: o.o.ś Trzcielińskie Bagno [ XT 19], 16 IV 2009 , 1 ♂ , leg. PT; Wielkopolski PN: o.o.ś. Pojniki [ XT 29], 29 IV 2011 , 1 ♂ , leg. PT; Wielkopolski PN: Krypel - Szreniawa [ XT 29], 6 V 2011 , 2 ♂♂ , leg. PT; Wielkopolski PN: Jezioro Budzyńskie [ XT 29], 17 IV 2019 , 3 ♂♂ , leg. PT. Pojezierza Wschodniobałtyckie . Rez. Starożyn [ FE 57], 28 V 1978 , 1 ♂ , 1 ♀ , leg. BS, coll. ŁM ( SOSZYŃSKI 1981 ), 28 V 1978 , 2 ♂♂ , 4 ♀♀ , leg. BS; Wigierski PN: Rzeka Kamionka [ FE 39], 25 V 1992 , 1 ♂ , leg. BS, coll. ŁM; Wigierski PN: Krzywe [ FE 38], 22 V 2016 , 1 ♂ , leg. ŁM ( ŻÓRALSKI et AL . 2016), 22 V 2016 , 3 ♂♂ , leg. RŻ ( ŻÓRALSKI et AL . 2016); Wigierski PN: Gawarzec [ FE 38], 25 V 2016 , 1 ♂ , leg. ŁM (fot. 3 c) ( ŻÓRALSKI et AL . 2016); Wigierski PN: Cimochowizna [ FE 39], 27 V 2016 , 1 ♂ , leg. ŁM ( ŻÓRALSKI et AL . 2016). Niziny Środkowopolskie . Spalski PK: Konewka [ DC 41], 8 V 1983 , 1 ♀ , leg. BS; Las Łagiewnicki: Arturówek [ CC 94], 15 IV 1991 , 1 ♂ , leg. JKK, coll. MPUŁ ( KOWALCZYK et AL . 1998, KOWALCZYK et MAJECKI 2002 , SOSZYŃSKI et AL . 2010), 3 V 1991 , 2 ♂♂ , leg. JKK, coll. MPUŁ ( KOWALCZYK et AL . 1998, KOWALCZYK et MAJECKI 2002 , SOSZYŃSKI et AL . 2010); Łódź : Łagiewniki [ CC 94], 3 V 1991 , 1 ♂ , leg. JKK, coll. MPUŁ ( KOWALCZYK et AL . 1998, KOWALCZYK et MAJECKI 2002 , SOSZYŃSKI et AL . 2010), 16 V 1992 , 5 ♂♂ , 8 V 1993 , 1 ♂ , 28 IV 1994 , 1 ♂ , 1 ♀ , 5 V 1994 , 1 ♂ , 25 IV 2005 , 1 ♀ , 21 V 2005 , 5 ♂♂ , leg. BS ( SOSZYŃSKI et AL . 2010); Puszcza Kampinoska: Bromierzyk [ DC 59], 19 IV 2002 , 1 ♀ , leg. JKK, coll. MPUŁ ( KOWALCZYK et SZCZEPKO 2004 ); Uroczysko Wiączyń [ DC 03], 27 IV 2007 , 1 ♂ , leg. M. SOSZYŃSKI , coll. BS; Rez. Modrzewina [ DC 84], 16 IV 2016 , 1 ♂ , leg. C. BYSTROWSKI , 16 IV 2016 , 1 ♂ , leg. RŻ. Sudety z Przedgórzem Sudeckim . Sudety: Szczeliniec [ WR 99], 30 IV 2009 , 1 ♂ , leg. ŁM. Wyżyna Śląsko- Krakowska . Puszcza Dulowska: leśn. Dulowa, oddz. 138, ex larva ( 23 XII 1976 ) z brzozy omszonej Betula pubescens [ CA 95], 30 V 1977 , 1 ♂ , leg. J. GŁOGOSKI , coll. ISEZ PAN Kraków; Ojcowski PN: Dolina Sąspowska [ DA 16], 12 IV 1989 , 1 ♂ , leg. A. KLASA , coll. OPN ( KLASA et SOSZYŃSKI 2011), 26 VII 1989 , 1 ♂ , leg. A. PALACZYK , coll. OPN ( KLASA et SOSZYŃSKI 2011), 2 V 1997 , 1 ♂ , leg. A. KLASA , coll. OPN ( KLASA et SOSZYŃSKI 2011), 18 IV 2011 , 1 ♂ , leg. A. KLASA , coll. OPN ( MIELCZAREK et KLASA 2017 ); Ojcowski PN: Wąwóz Jamki, 11 V 1994 , 1 ♀ , leg. A. KLASA , coll. OPN ( KLASA et SOSZYŃSKI 2011), 16 V 2002 , 1 ♂ , Dentario glandulosae- Fagetum , leg. A. KLASA , coll. OPN ( KLASA et SOSZYŃSKI 2011); Ojcowski PN: Ojców – na wierzbach Salix nad Prądnikiem [ DA 16], 6 V 1997 , 2 ♂♂ , leg. A. KLASA , coll. OPN ( KLASA et SOSZYŃSKI 2011); Ojcowski PN: Ojców – serpentyny [ DA 16], 28 IV 2011 , 1 ♂ , leg. A. KLASA , coll. OPN ( MIELCZAREK et KLASA 2017 ), 27 IV 2012 , 1 ♂ , na tarninie Prunus spinosa , leg. A. KLASA , coll. OPN ( MIELCZAREK et KLASA 2017 ); Ojcowski PN: Dolina Sąspowska – część górna [ DA 16], 22 IV 2014 , 1 ♂ , 1 ♀ , leg. A. KLASA , coll. OPN ( MIELCZAREK et KLASA 2017 ). Wyżyna Małopolska . Przedborski PK: rez. Oleszno ad. Włoszczowa [ DB 34], 14 V 2007 , 1 ♂ , leg. ŁM ( SOSZYŃSKI et AL . 2008); Spalski PK: Ceteń [ DC 50], 1 V 2012 , 9 ♂♂ , leg. M. SOSZYŃSKI , coll. BS, 22 IV 2015 , 2 ♀♀ , leg. ŁM ( WITEK et AL . 2015), 22 IV 2015 , 1 ♂ , leg. Z. MOCARSKI ; Kurzelów ad. Włoszczowa [ DB 23], 21 IV 2014 , 1 ♂ , leg. ŁM; Spalski PK: Ceteń, ex larva ( 13 XI 2015 ) pod korą brzozy Betula [ DC 50], 5 I 2016 , 1 ♀ , leg. RŻ. Podkarpacie Północne . Kraków: Las Wolski, larwa z brzozy Betula [ DA 14], 17 III 2008 , 1 ♂ , leg. ŁM; Kraków: Las Mogilski [ DA 34], 14 V 2011 , 1 ♀ , leg. ŁM (fot. 3 d) . Zewnętrzne Karpaty Zachodnie . Magurski PN: Żydowskie, larwa z brzozy Betula [ EV 37], 6 XII 2009 , 1 ♀ , leg. ŁM; Powroźnik [ DV 96], 21 V 2010 , 1 ♂ , 1 ♀ , leg. ŁM; Bielsko-Biała Olszówka: Cygański Las [ CA 51], 22 IV 2012 , 1 ♂ , leg. G. DUBIEL , coll. RŻ; Bielsko- Biała: Dol. Wapienicy [ CA 51], 27 IV 2013 , 1 ♂ , leg. G. DUBIEL , coll. RŻ; Wierchomla Mała [ DV 87], 1 V 2018 , 4 ♂♂ , leg. A. TOFILSKI . Centralne Karpaty Zachodnie . Tatry: Dolina Strążyska [ DV 25], 20 VI 1995 , 1 ♂ , leg. JKK, coll. MPUŁ ( KOWALCZYK et AL . 1996, KLASA et PALACZYK 2010 ). Beskidy Wschodnie . Bieszczady: Ustrzyki Górne [ FV 24], 29 V 1963 , 1 ♂ , leg. R . BAŃKOWSKA , 145 coll. MiIZ PAN ( BAŃKOWSKA 1971 , BAŃKOWSKA 1980 , KLASA et AL . 2000); Bieszczady, Torfowisko Wołosate, 680 m n.p.m. [ FV 23], 3 V 2010 , 1 ♂ , leg. A. KLASA , coll. ISEZ PAN Kraków; Bieszczady: Suche Rzeki [ FV 15], 24-29 V 2013 , 1 ♂ , 1 ♀ , leg. ŁM; Bieszczady: Bereżki [ FV 24], 26 V 2014 , 1 ♂ , leg. RŻ, 26 V 2014 , 1 ♀ , leg. Z. MOCARSKI ; Bieszczady, Dolina Terebowca, 740 m n.p.m. [ FV 23], 2 V 2016 , 2 ♂♂ , leg. A. KLASA , coll. ISEZ PAN Kraków. ROZMIESZCZENIE . Szeroko rozmieszczony gatunek, znany z półwyspu Skandynawskiego na północy, na południe sięga do Pirenejów, na wschód przez środkową Europę, Rosję i Syberię, aż po wybrzeża Pacyfiku ( SPEIGHT 2017). Notowany m.in. z Polski ( BAŃKOWSKA 1971 ), Francji ( SPEIGHT 1994 ), Niemiec ( SSYMANK et AL . 1999), Rumunii ( STĂNESCU et PÂRVU 2005 ), Holandii ( REEMER et AL . 2007), Czech i Słowacji ( MAZÁNEK 2009 ), Belgii ( WAKKIE et AL . 2011), Węgier ( TÓTH 2011 ). Najczęściej spotykany gatunek spośród Brachyopa o brązowym kolorze tułowia w Polsce. Ma krótko owłosioną wić czułków, a żyłka rzekoma (vena spuria) na jego skrzydłach sprawia wrażenie przyciemnionej na całej długości. Jest gatunkiem bardzo podobnym do B. panzeri , od którego różni się obecnością szczecin na tarczce, mniejszym dołkiem czuciowym na trzecim segmencie czułków oraz mniej wystającą do przodu częścią twarzową. Rysunki aparatów genitalnych samców obu bliźniaczych gatunków znajdują się w pracy THOMPSONA (1980). Larwy zostały opisane na podstawie okazów zebranych w łyku brzozy ( KRIVOSHEINA 2005), ale ten gatunek podawany był też z innych rodzajów drzew liściastych oraz świerka. W Polsce B. dorsata była poławiana w pobliżu ściętych pni brzozy Betula , jak również na korze drzew zdrowych i tych z wyciekami soku, a także została wyhodowana z larw zebranych spod kory wiatrołomów brzozowych. Na kwiatach widywana rzadziej - gatunek spotkano w naszym kraju na tarninie Prunus spinosa oraz wierzbie Salix . Nie udało się przeanalizować okazów B. dorsata podawanych w literaturze z następujących stanowisk: Darłówek = „Rügenwalde Järshagen” [ WA 83], 8 IV 1895 , 5 ♂♂ , 3 ♀♀ , „ osiem bobówek znalezionych pod korą dębu, z których imago pojawiło się 23-25 IV 1895 ” ( RIEDEL 1899 , SCHROEDER 1911 ), Duszniki-Zdrój = „Reinerz” [ WR 98], 1 ♀ ( RIEDEL 1930 ), Puszcza Białowieska: kw. 315 [ FD 94], łęg olszowo- jesionowy, w pułapce Moerickego ( BAŃKOWSKA 1995 , PISARSKA et SOSZYŃSKI 2001 ) oraz Góry Świętokrzyskie : Święty Krzyż [ EB 03], VI 1980 ( ŻÓRALSKI et AL . 2017, brak okazu - podany na podstawie notatek).