Stenus LATREILLE und die segenreiche Himmelstochter (Coleoptera, Staphylinidae)
Author
Puthz, V.
text
Linzer biologische Beiträge
2008
2008-07-10
40
1
137
230
journal article
10.5281/zenodo.5426801
0253-116X
5426801
Stenus
(s.str.)
cephallenicus
BERNHAUER 1913
propr.sp.
Stenus cephallenicus
BERNHAUER 1913: 222
; HERMAN 2001: 2105.
Stenus cephallenicus
BERNHAUER 1915: 265
.
Stenus hummleri
BERNHAUER 1915: 265
.
Stenus vastus
L. BENICK 1925: 75
; HERMAN 2001: 2429,
syn.nov.
Stenus graecus
L. BENICK 1929a: 41
, 94.
Stenus weiratheri
L. BENICK 1939c: 300
.
Stenus humiloides
SMETANA 1964
,
nov.syn.
Nomina sunt omina! Die Variabilität dieser Art lässt sich an der Zahl ihrer Synonyme ablesen. Die Tatsache, dass BERNHAUER selber die Art nach Material aus demselben Gebiet innerhalb weniger Jahre dreimal benannt hat, spricht ebenfalls dafür. Und in der Tat: auf Korfu und auf Kephallenia sind Stücke gesammelt worden, bei denen man es wegen ihrer auffälligen Proportionsunterschiede für ausgeschlossen halten möchte, dass sie zu ein und derselben Art gehören. Und wenn man die Proportionen ihres Körperumrisses grafisch darstellt (
Abb. 31
,
32
), sieht man ebenfalls die grosse Variationsbreite, womit diese Art – leider – in den Bereich von
S. callidus
hineinragt (vgl. o.).
Der Medianlobus dieser Art (
Abb. 13-19
,
23, 25, 27, 28
; vgl. auch
SZUJECKI, 1969
,
Abb. 1
) besitzt eine schlankere, etwas längere, kontinuierlich verengte Apikalpartie (die Anzahl der langen apikolateralen Bosten variiert zwischen 3 und 5), das ventrolaterale Borstenfeld ist meist dünner/schütterer als bei
S. callidus
.
Die Ausstülpspange zeigt starke, spitze Seitenhaken und ist median horizontal verbunden. Die Innensacksklerite sind schmal und distal lang verengt und/oder schmal-rund nach innen umgebogen, aber nicht ganz so kontinuierlich wie bei
S. callidus
. Neben Formen, wie sie die
Abb. 13-15
zeigen, kommen, vor allem in der
Slowakei
("
S. humiloides
"), im Kaukasus und in
Kasachstan
auch noch schlankere Gestalten der Apikalpartie vor (
Abb. 16-19
), die stark an den Aedoeagus des ostsibirischen
S. vastator
RYVKIN
(
Abb. 20
) erinnern, der aber eine noch schlankere Apikalpartie zeigt.
M a t e r i a l:
Tschechien
: 1:
Moravia
: Dyje, Fleischer (cH); 1: M. Studenec, Heyrovsky (cH); 1: Rosenau (= Rožňava), Com. Gömör, Moczarski (NHMW); 1 (cf.): Prachatice (MHNG).
Österreich
: 3: Jovanberg,
20.-27.VI.1950
, Schubert (NHMW); 1, 1: Seeberg, Paganetti (FMCh, SMF); 1: Loibltal, Karawanken,
12.VI.1965
(cSmetana); 1: Vellacher Koschuta,
17.VII.1973
, Meybohm (cMeybohm); 1: Zell Pfarre,
2.VII.1958
, Palm (Mus. ZML).
Slowakei
: 2, 1: Královský Chl’mec,
22.VII.1954
, Smetana (HT und PT von
S. humiloides
SMETANA
; cSmetana); 3: Kamenný Most,
3.V.1954
, Smetana (PTT von
S. humiloides
, cSmetana, cP); 1: Ulič,
VII.1949
, Pfeffer (cH); 1: Jatov,
30.V.1994
, Moravec (cH); 1: V. Kapušany-ok., Latorica, 8.BVII.1974, Strejček (cH).
Ungarn
: 1: Fünfkirchen (=
Pécs
) (MNHB); 1, 2: Dombóvár,
10.III.1947
, Gebhardt (TMB, cP); 1: Györ-M.-S. m., Csáfordjánosfa,
29.III.2000
, Podlussány (TMB); 1:
Tolna
m., 1920, Kaufmann (TMB); 1: Pápa, 1898, Wachsmann (TMB); 1: Pinnye,
1.IV.1912
, Streda (TMB); 1: Vértes-hegys., Csákvár,
24.III.1961
, Endrödy-Younga (TMB).
Polen
: 1: Włosczowa [nördlich Krakau], Klička (cH); 1, 1: Mikuliczyn, Jawornik,
29.VIII.1902
, Lomnicki (FMCh); 1: Joroczko,
2.VIII.1902
, Lomnicki (FMCh).
Ukraine
: 2, 1: Šešul, Klička, Machulka (cH); 1, 2: Menčul, Klička (cH); 3, 3: Plaj., Machulka (cH); 1: Bialy Potok, Mazura (cH); 2: Hoverla, VII.,1924, Pfeffer,
18.VI.1936
, Hlisnikovsky (cH); 1: Porzyžewka,
11.IX.1906
(cH); 1: Čorna hora: Kozmešček-m. Pietros,
1000-1400 m
,
2.VII.1993
, Moravec (cH); 3, 4: Máramaros (= Gorgány), Frivaldsky & Pavel,
26.VI.1911
,
VIII.1940
, Fodor (TMB, cP); 1: Máramaros: Gyertyánliget,
VIII.1940
, Fodor (cP); 1:
Krim
: Čatyr Dag, Angarskij pereval,
V.1990
, Bulirsch (cH); 2:
Krim
: Aluschta district: Maly Mayak,
15.XI.1968
, Tichomirova (cP).
Rumänien
: 2: "Hungaria", v. Hopffgarten, Meusel (FMCh, NHMW); 1: Verestorony, Csiki (TMB); 1, 1: Pop Ivan (Mt.) (
Maramureş
Mts), Fleischer (cH); 2, 2: Koronĕž (= Corongiş Mt., Rodna Mts) (NHMW, cH); 1, 1: jud. Marmareş, Săcel, Munţii Rodnei,
1200 m
,
20.IX.2006
, Grabant et al. (TMB, cP); 3: ibidem, Borşa,
1700 m
,
16.VI.2006
, Grabant et al. (TMB); 16; 20: Rodnaer Gebirge, alpin, hochalpin, Deubel, Ganglbauer, Petri (DEI, FMCh, Mus. Graz, MHNP, NHMW, cH, cP); 1, 1: Beszterce-Naszád m., Borberek (=
Bistriţa-Năsăud County
, Valea Vinului, Rodna Mts),
VII.1942
, Fodor (TMB); 1, 1:
Harghita
m. (= Baile
Harghita
),
10.V.1995
; Kelemen-havasok, Csáky-csücs (= Călimani Mts, Răchiţiş Peak),
2000 m
,
12.VII.1998
, Podlussány (TMB, cP); 2: Tihucza, Dornavölgy (= Pasul Tihuţa, Valea Dorna), Pavel (TMB);
12.VII.1998
, Podlussány (TMB, cP); 1: Bodzaer Gebirge (=
Buzău
Mts) (SMF); 3, 4: Kronstadt/
Brassó
(=
Braşov
) Liznyó,
X.1918
, Fodor, Kaufmann (FMCh, NHMW, TMB, cP); 15, 23: Schuler-Gebirge (= Poiana), Deubel, 1895, Ganglbauer,
24.X.1918
, Fodor (FMCH, NHML, NHMW, SMF, TMB, MNHB, cH, cKofler, cP); 1: Bucsecs (= Bucegi Mts), Méhely (cP); 1: Bucsecs,
23.VII.1925
, Fodor (cP); 1: Bucsecz, subalpin (cH); 1: Predeal (Bucegi Mts),
26.VI.1973
, Leiler (cP); 1: Sinaia (Bucegi Mts), Montandon (IRSNB); 7, 3: Rotenturmpass (= Turnu Roşu), Breit, Petri, Wingelmüller (FMCH, NHMW, cP); 2, 3: Fogarasi-havasok (= Munţii Făgăraş),
1400 m
,
15.VII.1993
, Gyözö;
17.VII.1956
, Endrödy-Younga;
1900 m
,
15.VII.1993
, Podlussány (DEI, FMCh, TMB); 1: Presba (= chalet, Prejba Peak, Făgăraş Mts), Holdhaus (NHMW); 1: Negoi (= Negoiu Peak, Făgăraş Mts) subalpin (FMCh); 2: Negoi, Cibirsklamm (NHMW); 1, 1: Paring havas (= Parâng Peak. Parâng Mts),
1400 m
,
3.VIII.1956
, Endrödy-Younga (TMB); 1: Paring havas: Menedékház köz.
1400 m
,
3.VIII.1956
, Endrödy-Younga (cP); 1: Jud
Hunedoara
, Munţii Vâlcan,
1150 m
,
25.VII.1998
, Kahlen (cP); 4, 7: Hátszeg (= Haţeg,
Hunedoara County
), v. Bodemeyer, Deubel (FMCh, MNHB, cP); 1: Mt. Retezat (= Retyezát), Pietrele,
1600 m
,
29.IV.1994
, Rudner (TMB); 1: Lăpuşnic (Lapuşnicu Mare (Retezat Mts),
15.VI.1930
, Gebhardt (NHMW); 1: Kimpuluini (= Câmpul lui Neag (?), S der Retezat Mts),
6.IX.1915
, Mazura (cH); 1, 2: Munţii Tarcului, Netis-Tal,
1400 m
,
12.VII.1985
, Zerche (DEI); 1, 1: Karánsebes (= Caransebeş, Caraş-
Severin County
),
22.V.1994
, Szél TMB); 3, 2: Herculane (= Băile Herculane),
V.-X.1970
, Palm (Mus. ZML, cP); 6, 2: Herkulesbad, 1909, Hilf (DEI, FMCh, cP); 2: Nagybogsány (früher Bocşa Vasiovei, heute Bocşa, Caraş-
Severin County
) (FMCh); 4, 3: Német-Bogsán (Bocşa Montană)(NHMW); 1: Kimakovicz (Bocşa Montană), 1886 (NHMW); 1: Anina (= Munţii Aninei),
22.V.1930
, Streda (TMB); 1: Karlsburg (=
Alba
Iulia) (FMCh); 2: Nagyened (= Aiud),
30.III.1906
(TMB); 1: Mt.
Bihor
: Mt. Glavciul bei Arieşeni,
1150-1200 m
(cH); 1: Biharfüred (= Stâna de Vale) (FMCh); 2, 1: Bihar, Knirsch (Mus. Bern); 1:
Bihor
: Nagyhavas (Muntele Mare Mt.), Bokor (FMCh); 1:
Bihor
, V. Misid, Bokor (FMCh); 1:
Bihor
: Canton Glavoi, Ponor
1100 m
,
27.VII.2005
, Podlussány (TMB); 1: Nagy- Bihar: Szkerica (
Bihor
Peak, Sykerica?), Bokor (TMB); 1. Mt. Codru-Moma: Borz valea Haigaşului,
26.V.1986
, Moravec (cH); 1: Mt. Trascau, Mt. Bedeleu- Sălciua,
30.V.1999
, Moravec (cH); 1, 1: Mons Detunáta (Apuseni Mts), Bokor,
18.VI.1999
, Makranczy (TMB); 1: Kolozs Kucsuláta (= Cocojna), Bokor (TMB); 1: Tartaran lucos (Şureanu Mts),
1400 m
, Munţii Cugir,
15.VII.1993
, Szél (TMB); 4 (cf. det.): Dervent (eine Kirche, im SO von
Rumänien
, Ostrov,
Constanţa County
, sehr nahe
Bulgarien
) (DEI, FMCh); 1, 1: N. Hagymas (= Haghimasu mare), Holdhaus (FMCh, NHMW);.
Bulgarien
: 1: Zanoga, 6.IX.20, Mazura (cH).
Italien
: 1, 2: Monte Nevoso,
20.VI.1937
, Springer (Mus. Mailand).
Slowenien
: 1: Friedrichstein,
13.IV.1928
, Gspan (PMSL); 1: Umg. Cilli (=
Celje
), Franz (NHMW); 1:
Celje
,
31.V.1974
, Slob (cPoot); 1: Rotweinklamm (Mus. Mailand); 1: Nanos,
13.II.1938
, Springer (Mus. Mailand); 1: Pragwald (=
Prebold
), Kräkich (Mus. Mailand); 1, 2: Bacher Gebirge (DEI); 1: Klopni vrh,
1.VI.1933
(MHNG); 2, 1: env.
Kočevje
, Friedrichsteiner Wald,
20.VI.1974
, Kahlen (cKahlen, cP); 1: Kočevska gora, Jelenji studenec,
14.VII.1983
, Brelih (PMSL); 1: Turjak,
9.VII.1980
, Brelih (PMSL); 10, 8: Gotschee, Ganglbauer, Kaufmann, Liepolt (FMCh, NHMW, cP); 1: Kočevski Rog, Pogorelec,
8.VIII.1986
, Brelih (PMSL); 1: Kamniška Bistrica, Iverje,
11.5.1986
, Brelih (PMSL); 1:
Novo Mesto
, Konschegg (NHMW); 1, 1: Rakov S Kocjan bei Postujna,
8.VII.1974
, Schawaller (SMNS); 1: Begunje bei
Cerknica
,
11.VII.1974
, Schawaller (SMNS); 1: Zavratnik-gozd, Raduha-Luče,
9.V.2001
, Drovenic (PMSL); 1: env. Sajevce, Krakovski gozd forest,
3.VII.2004
, Vávra (cVávra); 1, 4:
Sodražica
, Travna gora,
3.VI.1985
, Brelih (PMSL, cP); 5, 2: Krakovski gozd: Sajevce,
2.V.1986
, Brelih (Mus. Lubljana, cP); 4, 4: Ig. Draga,
19.VI.1977
, Brelih (PMSL, cP); 2:
Logatec
, Laze,
1.VI.1985
, Brelih (PMSL); 1: Cerklje, Stefanja gora,
6.VI.1985
, Brelih (PMSL); 1: Košice, 1925, Machulka (cH); 1: Lasc (cH); 1, 1: "Carniolia", Reitter (cH); 1: "Krain", Stein (MNHB); 2, 3:
Ivanče Gorica
, env. Krka,
5.V.2000
(Krásenský (cH); 1: Mte Nevoso (= Sneznik),
29.VI.1959
, Springer (cP); 1: südw. Zirknitzer See,
5.VII.1974
, Schawaller (cP); 1:
Nova Gorica
, Trnovski Gozd,
27.VI.1998
, Holzer (cP); 1, 2: Lokve,
14.X.1916
, Stiller (NHMW, TMB, cP); 1: Golovec,
12.IX.1913
, Gspan (PMSL); 4, 3: Ullrichsberg, Stussiner (FMCh, PMSL, cP); 1, 1: Crna Prst,
6.VI.1927
, Gspan (PMSL); 1: Tabor-Grosuplje,
25.IV.1936
, Gspan (PMSL); Mižalka,
1000 m
,
VIII.1971
, Perrault (MHNP).
Kroatien
: 1: "
Croatia
", Padewieth (TMB); 3, 3: Capella,
VI. 1897
, Bernhauer, Ganglbauer (DEI, FMCh, NHMW); 1, 1:
Agram
(=
Zagreb
), Apfelbeck (FMCh, cP); 1, 3: Umg.
Zagreb
,
VII.1955
, Coiffait (MNHP, cP); 8, 5: Zagreb-Maksimir, 1898,
3.III.1919
,
IV.1927
, Stiller, Weingärtner (Mus.
Zagreb
, cP); 3, 1: Zagreb-Sljeme, 1898-99, Weingärtner (Mus.
Zagreb
); 2, 3: "Mons Zeejak",
22.VI.1910
, Meusel (FMCh, MNHB, cP); 1: Crni Lug,
12 km
W Delnice,
24.VII.2000
, Mantič (cMantič); 1: Podsuded, Weingärtner (FMCh); 1: Stirovača (MNHB); 1: Stirovača.
1102 m
,
13.VI.1910
, Meusel (cP); 1: Fiume (= Rijeka) (SMF); 1: Pola (= Pula) Lang (NHMW); 2, 5: Plitviča,
VIII.1971
, Perrault (DEI, MHNP, SMF); 2, 2: Karlstadt (= Karlovac), Hensch (Mus.
Zagreb
); 1: Karlovac, Uzaljska Špilja env.,
8.V.2000
, Krásenský (cP); 1: Gospicz, Padewieth (cP); 2, 1: Karlovac, Ozaljska Špilja env.,
8.V.2000
, Krásenský et al. (cH, cP); 1: Skrad, Heyrovsky (cH); 1: Gorski Kotar, Delnice env.,
4.VI.1990
, Moravec (cH); 2: Krapina, Hensch (FMCh); 3, 2 Savinische Alpen, 1906,1907 Rambousek (FMCh, cH, cP); 1: Steiner Alpen: Grad Pozenik,
420 m
,
6.VI.1999
, Brandstetter (cP); 1, 1: Knin, 1879, Reitter, Weingärtner (Mus. ZML, Mus.
Zagreb
); 4, 4: Virovitica, Hensch (Mus.
Zagreb
, cP); 1: Velebit, Reitter (Mus. Corvallis).
Serbien
: 1: Kuzmin,
23.IX.1958
, Schuster (NHMW); 5, 2: Morovič, Zoufal (FMCh, cH, cP); 1, 1: Xupanje (DEI); 1: Mrzla Vodiza,
VIII.1889
, Biro (TMB); 1: Djakovar (TMB); 1, 1: Brod
VII.1956
, Palm (Mus. ZML); 1: Kopacnik, Servo Rudište,
VII.1910
, Rambousek (FMCh).
Bosnien
: 3: Bosna, Štĕrba (cH); 1: Mostar, Obenberger (cH); 3 S: Sarajevo-Pale,
XII.1934
, Fodor (TMB, cP); 1: Sarajevo-Jahorina,
13.V.1977
, Brachat (cBrachat); 1: Trnovo (FMCh); 16, 4: Maklen- Pass, 1902, Leonhard (DEI, FMCh, NHMW, cP); 2, 2: Bjelašnica planina, Leonhard (DEI, FMCh); 1, 1: Ljubična planina, hochalpin, Apfelbeck (FMCh, cP); 1: Vrhovi (cP); 1, 1: Pazarič,
15.X.1929
, Fodor (TMB, cP); 1: "Gismoc
Bosnia
" (cP); 1: Celič(Mus. Koenig); 1: Konjic, VIII,.1964, Král (cH); 1: Jablanica Doljanka pat,
15.X.1929
, Fodor (TMB); 1: Prozor, 1902, Leonhard (NHMW).
Montenegro
: 5, 1: Zabljak,
19.VII.1934
, Fodor (TMB, cP).
Mazedonien
: 1: Pelister, Malovište – mt. Široco,
1200-1400 m
,
18.VII.1997
, Moravec (cH).
Albanien
: 4, 2: Kruja, Mader (NHMW, cP); 1, 1: Pustec, R. Denier (MHNP).
Griechenland
: 1: "Graecia", v. Oertzen (NHMW); 1: "
Griechenland
", Krüper (HT von
S. graecus
L. BENICK
, FMCh); 4, 6: Kephallenia, Hummler, Paganetti (
Syntypen
von
S. cephallenicus
BERNHAUER
und von
S
.
hummleri
BERNHAUER
; DEI, FMCh, NHML, NHMW, cP); 1, 4: Argostoli, Kephallenia (NHMW); 1: Kephallonia:
9 km
N Lixuri,
6.V.1996
, Grimm & Miksch (SMNS); 1:; Korfu: Ropaufer,
31.VIII.1981
, Katschak (cP); 3, 1: Corfu, U. Sahlberg, Moczarski (IRSNB, NHMW, cP); 1 Kerkyra,
X. 1964
, Palm (Mus. ZML); 1: Korfu: Triklinon,
V.1964
, Palm (cP); 1, 1: Levkas,
V.1932
, Beier (NHMW); 20, 22: Levadia,
28.VII.1968
, Senglet (MNHG, cP); 1: Zante, Kalamaki, 1909, Hilf (FMCh); 1, 5: Prevesa (Typen von
S. weiratheri
L. BENICK
; FMCh); 1: Patras (IRSNB); 2, 1: Elis, U. Sahlberg (IRSNB, cP); 1: Nauplia, v. Oertzen (NHMW); 1: Fokis: Graviá,
10.VI.1996
, Ponel (cPonel); 4, 1: Kalogria,
7.-8.V.1999
, Angelini (cAngelini, cP); 1: Str. Skala-Githio,
5 km
da Skala,
11.V.1994
, Sabella (cAngelini); 2: Strasse Githio-Skala,
9.III.1995
, Sabella (cAngelini); 1, 1: Aghios Dimitris,
8.IX.1997
, Podlussány (TMB; cP); 1: Megalopoli,
9.IV.1995
, Mettlik (cH); 1: Myli (cP).
Türkei
: 1: Acigöl-See, nw Ufer,
11.IV.1984
, Brachat (cP); 1 (cf. det.): Akçakoca,
16.VII.1965
, Korge & Heinz (cKorge).
Russland
: 1: Teberda (Mus.
Moskau
); 1: N. Caucasus, env. Dunta,
2100 m
,
14.VI.-2.VIII.1993
, Skchurov (NHMB); 1: N
Ossetia
Pass, Zgid,
2800 m
, 1993, Skchurov (NHMB); 1: Jenissei: Pupkowskij, Nordenskiöld & Stuxberg (Museum Stockholm); 1: "Obi fl(umen)", J. Sahlberg (IRSNB); 1, 1:
Krasnoyarsk kraj
, Turukhanskij rayon, Station "Mirnoe", soil trap,
14.-24.VI.1988
, L. Rybalov (cRyvkin).
Georgien
: 1, 5: "Kaukasus", Leder (Mus. Helsinki, cH, cP); 1: Caucasus-Swanetien, Leder (FMCh); 1:
Abastuman
,
Leder
(cH)
;
1, 1:
Tbatani
, 1879,
Leder
(
TMB
)
;
6, 6,
Umg. Kasbegi
,
1700- 2000 m
,
Franz
(
NHMW
, cP)
;
1:
Oni distr.
,
Mamisoni
pass,
2500 m
,
21.X.1981
,
Golovatch
(
SMF
)
;
1, 1:
Martkopi
,
Leder
(cH).
Kasachstan
: 1:
Zirjanovsk
bor.,
Putincevo
,
1.- 2.VIII.1993
,
Snizek
(
NHMW
).
Kirgisien
: 1 (cf. det.):
Issyk-kul
bank
S. Chon-Urjukty
,
1600 m
,
19.-23.VI.1993
,
Schawaller
(
SMNS
)
.
Stenus cephallenicus
vertritt die
S. humilis
-Gruppe in Südosteuropa.